Dudak Kanseri

Dudak kanseri, ağız boşluğunun en sık görülen malign(kötü huylu) lezyonudur ve tüm ağız boşluğu kanser vakalarının %25-30’unu oluşturur. Güneşe maruz kalma, uzun süreli sigara kullanımı dudak kanseri gelişimi için iyi bilinen risk faktörleridir. Bu, dudak kanserlerinin %90’ının neden alt dudakta meydana geldiğini açıklamaya yardımcı olur; çünkü alt dudak, burun tarafından korunan ve hafifçe aşağıya doğru açılı olan üst dudağa kıyasla daha fazla güneşe maruz kalma düzeyine sahiptir. Ayrıca güneşe maruz kalma şekliyle tutarlı olarak görülme sıklığında belirgin bir coğrafi değişkenlik vardır. Tütün kullanımı, alkol kullanımı ve bağışıklık sisteminin baskılanması da risk faktörleridir. Bu malignite erkeklerde, açık tenli hastalarda ve 50 yaş üzerinde daha sık görülür. Alt dudak kanserlerinin çoğu (%90) skuamöz hücre tipindedir, üst dudak kanseri genellikle bazal hücre tipindedir ve dudak derisinden kaynaklanır. Güneşe maruz kalma riskinin yaygın olması nedeniyle dudak karsinomlu hastalarda ikinci primer deri malignitelerinin görülme sıklığı yüksektir.

Prognoz
Dudak kanseri baş ve boyundaki en iyi tedavi edilebilir malignitelerden biridir. Bunun temel nedeni dudakların belirgin bir şekilde konumlandırılmış olması ve lezyonların erken tespitine olanak sağlamasıdır. İhmal edilen tümörler daha kötü prognoza işaret edebilir ve giderek mentum derisi, alveoler mukoza, mandibula, ağız tabanı ve dilin yanı sıra boyunda lenf nodal ve uzak metastazları da etkileyebilir.

Teşhis
Bu vakalarda erken teşhis önemlidir. Dudaklarında iyileşmeyen kalıcı bir yara veya kabarcık ile başvuran hastalar, lezyonun yanı sıra başka bir maligniteyi barındırabilecek diğer tüm mukozal bölgelerin değerlendirilmesi için kapsamlı bir ağız muayenesinden geçmelidir. Erken evre lezyonların incelenmesi sıklıkla mukozada lökoplaki veya eritroplaki ile birlikte kabuklanma ve çevreyi saran sertleşme alanını ortaya çıkarır. Daha ilerlemiş lezyonlar genellikle büyük kanamalı iyileşmeyen yaralar ve şekil bozukluklarıyla birlikte çok belirgindir. Erken evrelerde bile dudak kanserleri mental sinire erişim sağlayabilir ve doğrudan uzanım, perinöral invazyon veya mental foramene lenfatik yayılım yoluyla mandibulayı etkileyebilir. Bu da gerekli tedaviyi ve prognozu etkiler.
Biyopsi tercih edilen tanı yöntemidir. Tümör alt çeneye yapışıksa, boyunda metastatik lenf bezi varsa veya perinöral(sinirler boyunda yayılım) invazyondan şüpheleniliyorsa CT taraması ve/veya MRI gibi yardımcı görüntüleme çalışmaları yapılmalıdır. Dudak kanserlerinin evrelemesi AJCC’nin TNM sınıflandırma sistemi ile yapılmaktadır.

Tedavi

Erken evre lezyonlar (evre I ve II), benzer 5 yıllık sağkalım oranlarıyla cerrahi veya radyasyon tedavisi ile tedavi edilebilir. Geç evre lezyonlar yalnızca radyasyonla kötü sonuç verir. Osteoradyonekroz(radyasyona bağlı doku kaybı-erimesi) aynı zamanda radyoterapinin potansiyel bir komplikasyonudur. Bu nedenle dudak kanseri tedavisi öncelikle cerrahidir ve birkaç amacı vardır:
Primer lezyon, ilgili lokal yapılar ve boyundaki lenfatikler dahil olmak üzere kanserle ilgili tüm dokuların cerrahi olarak temizlenmesi önemlidir.
Çiğneme, gıdaları yutma, tükürüğün ağızda tutulması ve sözlü konuşma yeterliliğini içeren dudak kusurunun fonksiyonel rekonstrüksiyonu gereklidir ve operasytondan önce planlanmalıdır.
Yüz estetiği ve günlük aktivitelere dönüş , hastanın görünümü önemlidir.
Cerrahi olarak çıkarılması lezyonun büyüklüğüne ve konumuna bağlıdır. Prosedürler vermillionun tıraşlanması şeklinde eksizyonundan tutun da dudak ve komşu derinin tam kalınlıkta eksizyonuna kadar değişebilir. MOHS ameliyatı, dudak kası tutulumu olmayan, ince (derinliği 2,5 mm’den az) erken evre lezyonlara yöneliktir. Boyun diseksiyonu ve mandibular rezeksiyon gibi yardımcı prosedürler, hastanın tümör durumuna göre gerçekleştirilir.
Dudak defektlerinin fonksiyonel ve kozmetik rekonstrüksiyonunun karmaşıklığı önemlidir ve bu tür vakalarda deneyimli, becerikli bir rekonstrüktif cerrah gerektirir. Defekt boyutu intraoperatif patolojik sınırlar nedeniyle beklenenden farklı olabileceğinden, rekonstrüktif cerrah her türlü rekonstrüktif seçenek konusunda bilgi sahibi olmalıdır. Bazı durumlarda, yetenekli bir konuşma patoloğunun katılımı, ameliyat sonrası hastanın konuşma ve yutkunma fonksiyonunun rehabilitasyonunda etkili olabilir.

Dudak Kanseri Evrelemesi
Dudak kanserinin AJCC Kanser Evrelemesi
Primer tümör (T)
TX: Primer tümör değerlendirilemiyor
T0: Primer tümöre dair kanıt yok
Ti: Karsinoma in situ
T1: Tümörün en büyük boyutu 2 cm veya daha az
T2: Tümörün en büyük boyutu 2 cm’den büyük ancak 4 cm’den fazla değil
T3: Tümörün en büyük boyutu 4 cm’den büyük
T4: (dudak) Tümör komşu yapıları istila etmiş

Bölgesel lenf düğümleri evrelemesi (N)

NX: Bölgesel lenf düğümleri değerlendirilemiyor
N0: Bölgesel lenf nodu metastazı yok
N1: Aynı taraftaki tek bir lenf düğümünde metastaz, en büyük boyutu 3 cm veya daha az
N2: Aynı taraftaki tek bir lenf düğümünde metastaz, en büyük boyutu 3 cm’den fazla ancak 6 cm’den fazla değil; veya birden fazla ipsilateral lenf düğümünde, hiçbirinin en büyük boyutu 6 cm’yi geçmiyor; veya iki taraflı veya kontralateral lenf düğümlerinde, hiçbirinin en büyük boyutu 6 cm’yi geçmiyor
N2a: Çapı 3 cm’den büyük fakat 6 cm’yi geçmeyen tek bir ipsilateral lenf düğümünde metastaz
N2b: Çoklu ipsilateral lenf düğümlerinde metastaz, hiçbirinin en büyük boyutu 6 cm’yi geçmiyor
N2c: Bilateral veya kontralateral lenf düğümlerinde metastaz, hiçbirinin en büyük boyutu 6 cm’yi geçmiyor
N3: En büyük boyutu 6 cm’den büyük olan lenf düğümünde metastaz
Klinik değerlendirmede nodal kitlenin gerçek boyutu ölçülmeli ve araya giren yumuşak dokulara izin verilmelidir. Çapı 3 santimetreden büyük olan kitlelerin çoğu tekil düğümler değil, birleşik düğümler veya boyundaki yumuşak dokulardaki tümörlerdir. Klinik olarak pozitif düğümlerin 3 aşaması vardır: N1, N2 ve N3. a, b ve c alt gruplarının kullanılması gerekli değildir ancak tavsiye edilir. Orta hat düğümleri homolateral düğümler olarak kabul edilir.

Uzak metastaz (M)

MX: Uzak metastaz varlığı değerlendirilemiyor
M0: Uzak metastaz yok
M1: Uzak metastaz var